Emeğin üretimi ve kullanımı: Futbolcu seçme ve yetiştirme
Mevcut oyuncu seçimi metotları verimlilikten ve etkinlikten yoksundur.Her yıl transfer yoluyla genç oyuncular ve diğer takımlardan da yetenekli
oyuncular transfer edilir. Bunların özellikle büyük takımlarda becerilerini
sergileyemeyerek, harcanmaları olağandır. Çoğu genç, umutla, yedek olarak
sırasının gelmesini beklerken unutulup gider. Özellikle büyük takımların her
yıl yaptığı transferlerin sayısı ve transfere harcanan para ile bu oyuncuların
kaç tanesinin, kaç dakika oynadığının incelenmesi gerekir. Fenerbahçe Futbol
Kulübü her yıl şöhretli yıldızlar, genç yetenekler ve amatör altyapı
5 Farklı üretim ilişkilerinde kiralama ve hizmet örnekleri: 1453’de İstanbul’un fethinde,
İstanbul surlarını Osmanlılara karşı canla başla koruyanlar Bizanslılar tarafından kiralanan
şehzade Mustafa’nın askerleriydi. 2000’lerde Türkiye gibi ülkelerde küresel sermayeye ülke
zenginliklerini satmak için özelleştirmeyi yapanlar ise kiralanan emeği değil, satışta
işbirliğini anlatır ki bu işbirliği karşılıklı bağımlılık ve küreselleşme olarak nitelenmektedir.
Kim küreselleşiyor ve kim küreselleştiriliyor?
26 İrfan Erdoğan
oyuncularından bir iki düzinesi ile trilyonlarca liralık anlaşmalar yapmakta;
bu oyuncuların çoğu kariyerlerini yedek kulübesinde sürdürmektedirler.
Ulusal sermaye karakterini, sermayeyi kullanış biçimiyle yitirmiş olan
futbol sermayesi, dışarıdan yıldız futbolcular transfer ederek kazançlarını
maksimize etmektedirler. Sermayenin bu karakteri nedeniyle, Türkiye’de
futbolcu yetişmesi ve yetiştirilmesinin teşviki gereksinimi futbol yöneticileri
için ortadan kalkmaktadır. Futbolcu yetiştirme kaynağı olarak geliştirilmesi
gereken mahalle kulüplerine; ilköğretim, lise ve üniversite aşamalarındaki
okul futbol kulüplerine yatırım yapmak, onları teşvik etmek, bu kulüplerin
kaynak olarak kullanılması düşünülmediği için gerçekleşmemektedir. Futbol
kulüplerinin bu gereksinim olmasa bile (kendi altyapısının yeterliliği halinde),
isimlerini taşıdıkları yöreye yatırım yapma kültürü de gelişmemiştir. Ayrıca
Türkiye’de onları bu tarz yatırıma zorlayacak yasal kurallar da
geliştirilmemiştir. Dolayısıyla, sadece futbol sermayesi alanı değil aynı
zamanda yasal biçimlendirme alanı da bu anlamda duyarsızdır. Türkiye’de
futbol kulüplerinin altyapıya ve futbolcu yetiştirmek için gençlere yönelik
yatırımlarının, göstermelik, imaj geliştirici ya da vergilerde avantaj sağlayan
bir etkinlik olup olmadığının da incelenmesi gerekir.
Üretimde serbest-köle başları ve futbolcuyu temsil edenler
Futbolcuların pazarlanmasında yer alan menejerler gibi köle başlarının da
incelenmesi gerekir. Bu köle başları futbolcu-gladyatörden geçinen asalak bir
yapının asalak bir parçası olarak neyi nasıl temsil etmekte ve üretmektedir?
Tarih boyu köleler başkaldırdıklarında ilk öldürdükleri (şimdi azlettikleri ki
eğer azledebilirlerse) köle başları olmuştur: Nedenlerine bakmak gerekir.
Futbolcuyu temsil demek, futbolcunun çıkarlarını ve hakkını seçtiği
birilerinin gerçekleştirmesi demektir. İlk soru elbette, neden futbolcu kendini
temsil edemiyor ile başlar ve bunu temsil örgütlenmesinin nasıl oluştuğu,
geliştiği ve işlediği soruları takip eder. Temsil, burjuva demokrasilerinde
olduğu gibi, temsil edenler temsil edilenler olmadığı veya temsil eden kendi
çıkarını temsil etmeye başladığı andan itibaren farklı bir yapıya dönüşür.
Temsil sorunu sermaye ile emek arasındaki güç/iktidar dengesizliğiyle ve
egemenliğin ve mücadelenin doğasıyla ilgilidir. Bu mücadelede, kapitalizmin
kendi için kurduğu ve savunduğu “örgütlü yapılardan geçerek serbest rekabet
ilkesini kapitalist düzenin kendisi çiğner ve sosyal üretimle yaratılan artıdeğerden
daha fazla pay alma mücadelesine giren emek engellenir.
Futbolu inceleme üzerine 27
Futbolda dağıtım, mübadele/alışveriş, dolaşım ve tüketim
Futbolda dağıtım yoluyla bireyin üründeki payı belirlenir. Mübadele
(örneğin seyir için para verip bilet alma veya 100 lira verip FB forması alma)
ile önceden bölüşülmüş payların bölüşümü daha da ayrıntılanır. Futbolda ve
futbolla ilgili tüketimle, örneğin maç seyretmeyle ve maçla ilgili bir şeyler
satın almayla, birey yaratılmış gereksinimini giderir. Futbolda dağıtım kişinin
bulunduğu konumda ona düşen ilişkiyi anlatır. Bu ilişkide kişinin konumu
alacağı payı gösterir. Futbolda normal görünen güdümlenmiş mübadele ile
kişi (örneğin seyirci, oyuncu, hakem) dağıtımla ona düşen payı alır. Dolaşım
mübadelenin süreçsel tümü olarak düşünülebilir. Alışverişi takip eden
kullanım/tüketim yaratılmış veya doğal bir gereksinimin faaliyetle (örneğin
seyrederek, giyerek, yiyerek, oynayarak, yöneterek) giderilmesidir.
Dolayısıyla, futbolda üretim, dağıtım, mübadele ve tüketim birbirinden
soyutlanmadan ele alınıp incelenmelidir. Elbette, bir araştırma, örneğin,
sadece futbolda tüketimi ele alabilir, fakat bunu incelerken, tüketimin
kendisini özgürce belirleyen bir karaktere sahip omadığını unutmamak ve
üretime kadar olan bütünlükle ilişkilendirmek gerekir. Ayrıca, şunu da
unutmamak gerekir: Üretim, dağıtım, mübadele/alışveriş, dolaşım ve tüketim
sanki birbirini takip eden, biri bittiğinde diğerinin başladığı bir şeymiş gibi
görünür. Aslında, örneğin üretim içinde diğerlerinin hepsi de vardır ve bunlar
üretimi oluşturan dağıtım, mübadele, dolaşım ve tüketimlerdir. Futbolla ilgili
dağıtımda, dağıtıcılar arası ilişkiler hem üretim tarafından belirlenmiştir hem
de aynı zamanda üretinden tüketime kadar tüm faaliyetleri içerir.
Örneğin, futbolda dağıtım konusu iki bağlamda ele alınabilir: Birincisi,
doğrudan futbolun üretiminden tüketimine kadar olan bir safha olarak,
yukarıda belirtilenler bir kenara itilmeden. incelenmesini içerir. Bu tür
incelemeler, futbolda turnuva türlerinin nicel artışı, futbolun oynanma yeri,
dönem ve zamanlarıyla ilgili önemli değişmeler ve bu değişmelerin nedenleri
ve sonuçları üzerinde durabilir. Örneğin sadece hafta sonunda belli saatlerde
oynanan birkaç lig ve turnuva türü içine sıkıştırılmış bir yapıdan günümüzdeki
yapıya dönüşümünün nedenleri ve bunun mikro seviyeden uluslar arası makro
seviyeye kadar getirdiği sonuçlar incelenebilir.
Futbolda “alışveriş” (mübadele) sadece futbolcuların transferi ve kulüp
atın alma gibi faaliyetlerle sınırlı değildir. Ürün olarak “futbolun doğrudan
üretiminde” alışverişin en somut biçimi “bilet satın” almadır ve dolaylı
üretiminde de ilgili nesneleri satın almadır. Bu alışverişe, paralı kanalda
28 İrfan Erdoğan
seyretmeyi de eklemek gerekir. Somut şekilde görünmeyen futbol alışveriş
“bedava seyir” olarak algılanan televizyon önündeki seyirdir ki bu alışverişte
çok yüksek seviyelere ulaşan değer seyircinin cebinden dolaylı olarak çıkar ve
futbol kulüplerinin (ve ilgili endüstrilerin) cebine dolaylı olarak girer.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder